Cumhuriyetin Avrupa’dan Lisans Diplomalı İlk Kadın Öğrencisi:
Remziye Hisar (1902-1992)
Şerife Şimşek
| Doğum Tarihi ve Yeri | 3 Eylül 1902, Üsküp |
|---|---|
| Ölüm Tarihi ve Yeri | 13 Haziran 1992, İstanbul |
| Mesleği | Kimyacı |
| Ünvanı | Prof. Dr. |
| Babası | İstihkam Binbaşısı Salih Hulusi Bey |
| Annesi | Ayşe Sabire Hanım |
| Kardeşleri | Emine Remziye Salih, Fatma Güzide Salih, Mihri Salih |
| Eşi | Reşid Süreyya Gürsey |
| Çocukları | Psikolog Deha Gürsey, Fizikçi Feza Gürsey |
Remziye Hisar Türk kimyasının ilk bilim kadınlarındandır. 1919’da pekiyi dereceyle tamamladığı Darülmuallimattan sonra Darülfünun Fen Fakültesinde kimya şubesine kaydoldu. 1924’te Fransa’ya gitti ve 1925 Şubat ayında Türk hükümetinin başarılı öğrencilere verdiği devlet desteğini almayı başardı. Remziye Reşid 1925 ve 1926’daki talebeliği süresince henüz yeterli olmadığını düşünerek yapılan sınavlara girmedi, girdiği sınavlar ise hayal kırıklığı ile sonuçlandı. 1927 ve 1928’den sonra girdiği tatbiki kimya, umumi kimya ve biyokimya sertifika sınavlarının tümünü dereceyle geçti. Aldığı üç sertifika ona o sıralar Fransız yüksek eğitim sisteminde doktoraya devam için gereken özgür lisans (licence libre) kazandırdı.
Remziye Hisar, Cumhuriyet’in ilk doktoralı kadın kimyacısı olarak bilinir. Doğrusu ilk değil o sıralar Hamburg’da okuyan Saffet Rıza (Alpar) Hanım’dan sonra doktora bitiren ikinci kadındır. 1923 sonrasında Atatürk’ün emriyle Cumhuriyet hükümetinin başlattığı yetenekli talebelere yurt dışında eğitim imkânı sağlanarak Cumhuriyet’in bilimsel, kültürel kalkınmasının insan kaynağının yaratılması politikası gereği desteklenen birçok kadın ve erkek öğrenciden biriydi. Çeşitli bakanlıklar, vilayetler, belediyeler vs. tarafından desteklenen birçok öğrenci tahsilini yarıda bırakırken eşi ve bir çocuğuyla bir Avrupa kentinde yüksek öğrenim gören bir kadın olarak Remziye Reşid yurda dönmesinin neredeyse kesinleştiği bir anda hakkındaki kararı tersine döndürebilecek bir çalışkanlığa sahipti. Ancak ismini tarihe ve bilhassa kadın tarih yazımına bıraktığı bir o kadar değerli iz sertifikalarını tamamladığı 1928 senesi itibariyle yurt dışında okuyan Türk öğrenciler arasında lisansını bitiren ilk kadın olmasıydı. Aynı sene başladığı doktorası Maarif Vekaletince yurda çağrılması üzerine yarım kalmış, 1929/1930’da Türkiye’ye gelmiştir.
1930’da bu kez doktora için oğlu Feza ile birlikte Paris’e giderken eşinden boşanmıştı. Aynı üniversitede devam ettirdiği doktora tezini 1933’te savunarak yurda döndü. Döndükten sonra İstanbul Üniversitesi, Ankara Hıfzısıhha Enstitüsü ve İTÜ’de çalıştı. Yaşamının çoğunu akademik kurumlarda geçiren Remziye Hisar gerek öğrenciliği gerek akademik görevleri sırasında Türkiye yüksek öğrenim sisteminin ve akademinin çeşitli problemlerini bizzat müşahede etti. İTÜ’de yirmi senelik doçentliğin ardından 1959’da profesör oldu ve 1973’te buradan emekli oldu. Geride yaşamı ve birçok bilimsel çeviri ve telif çalışması ile model olacak bir bilim kadını biyografisi bıraktı. Remziye Hisar edebiyatla da ilgilenerek şiirler kaleme aldı. Zor şartlarda yetiştirdiği iki çocuğu da alanında isim yapmış bilim insanlarıdır. Kızı Deha Gürsey Uluslararası Psikoloji Derneğinin tek Türk üyesi, oğlu Feza Gürsey dünyaca tanınan bir fizikçidir.
Kaynaklar:
Alpar, Ali. Bilimin Öncü Kadını Remziye Hisar. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.
Şimşek, Şerife. “Cumhuriyetin İlk Kadın Kimyacılarından Remziye Reşid’in (Remziye Hisar) Paris Sorbonne Üniversitesindeki Lisans Dönemi (1925-1928).” Osmanlı Bilimi Araştırmaları (Yayım Aşamasında).
Anahtar Kelimeler:
Remziye Hisar, Remziye Reşid, Bilim Kadını, Kadın Biyografileri, Cumhuriyet ve Bilim
